Ανοιχτή επιστολή προς την Δημοτική Σύμβουλο Σαρρηγεωργίου Θεανώ και μέλος της Σχολικής Επιτροπής Α/θμιας Εκπαίδευσης Δήμου Σάμου

Αξιότιμη κυρία Σαρρηγεωργίου, 

αν και αντιπροσωπεύετε το Πυθαγόρειο στη Σχολική Επιτροπή Πρωτοβάθμιας  Εκπαίδευσης Δήμου Σάμου, προφανώς γνωρίζετε ελάχιστα για τα προβλήματα και τις ανάγκες των εκεί σχολικών μονάδων. 

Συγκεκριμένα, από όσο γνωρίζω ποτέ δεν επισκεφθήκατε το Νηπιαγωγείο Πυθαγορείου, ούτε γνωρίζετε τα προβλήματα κτιριακής αλλά και υλικοτεχνικής δομής που αντιμετωπίζουμε.

Τις προηγούμενες μέρες υποβλήθηκε στη Σχολική επιτροπή αίτημα από το Νηπιαγωγείο Πυθαγορείου για την αποδοχή της δωρεάς από το ίδρυμα Μποδοσάκη, ενός υπολογιστή, ενός πολυμηχανήματος και ενός προτζέκτορα. Όπως διάβασα στο έγγραφο που λάβαμε (και καλούμαστε να κοινοποιήσουμε στο ίδρυμα Μποδοσάκη, για να μπορέσουμε να λάβουμε τη δωρεά) ήσασταν η μόνη που δεν συμφώνησε με την αποδοχή (κι έχετε κάθε δικαίωμα της γνώμης και της ψήφου σας) αλλά κυρίως αφήσατε με τα λεγόμενά σας να φανεί ότι ζητιανεύουμε  και κυρίως ρωτήσατε, "ποιος ήταν αυτός που ξεκίνησε αυτή τη διαδικασία" την οποία κανονικά θα έπρεπε να φροντίζει το κράτος. 

Δεν διαφωνώ μαζί σας, και φυσικά θα έπρεπε να μας παρέχει πολλά πράγματα το κράτος από τη στιγμή που μας φορολογεί. Όμως σας διαβεβαιώ πως αν δεν υπήρχε η φιλανθρωπία (κατά Paulo Freire o ορισμός) δε θα μπορούσαμε να κάνουμε τη δουλειά μας με αξιοπρέπεια τόσα χρόνια. Αν δεν ήταν η κυρία Λίτσα Δήμα το 2007 και η "Αλλατίνη", ίσως ακόμα να μην είχαμε καν υπολογιστή. Αν δεν ήταν το Νηπιαγωγείο Χώρας να μας παραχωρήσει τον επιπλέον υπολογιστή του δεν θα κάναμε πρόγραμμα Τ.Π.Ε. στο Νηπιαγωγείο. Αν δεν ήταν ο κύριος Δελώνης να μας παραχωρεί κάποιες χρονιές το δικό του υπολογιστή, δε θα είχαμε γωνιά υπολογιστή. Αν δεν ήταν δεκάδες άλλοι συγχωριανοί μας, (γονείς και μη) να προσφέρουν ό,τι δεν χρειάζονται στο Νηπιαγωγείο, μπορεί να μην είχαμε κάποια έπιπλα, ρούχα για το χώρο μεταμφίεσης, βιβλία για τη γωνιά της βιβλιοθήκης και ένα σωρό άλλα. Ακόμα και εμείς οι νηπιαγωγοί βάζουμε συνήθως και από την τσέπη μας για να γίνονται αξιόλογα προγράμματα στο νηπιαγωγείο μας. Σε ένα σχολείο, πάντα κάτι μπορεί να χρειαστεί κι αυτό να είναι μια χειρωνακτική προσφορά ή έστω το ενδιαφέρον ενός δημοτικού συμβούλου, ανεξαρτήτου κόμματος.

Εσείς, πού ήσασταν όλα αυτά τα χρόνια; Γιατί δεν ήρθατε στο χώρο μας από το 2001 που βρίσκομαι συνειδητά στο Πυθαγόρειο κι ας μην είμαι από εδώ;

Σας απαντώ λοιπόν πως εγώ ήμουν αυτή που με τη βοήθεια συναδέλφων bloggers έψαξα και κινητοποίησα τη συγκεκριμένη κίνηση και η προϊσταμένη μου με στήριξε και έκανε όλα τα διαδικαστικά. Εγώ "ζητιάνεψα" κι αν χρειαστεί, για το καλό του σχολείου μου θα "ξαναζητιανέψω". Σας προτείνω να διαβάσετε, ή να ξαναδιαβάσετε την "Αγωγή του καταπιεζόμενου" του Paulo Freire, και να μην γίνεστε καταπιεστής του καταπιεστής σας αλλά απελευθερωτής. Σας ζητώ όμως όχι  να απελευθερώσετε εμένα και το νηπιαγωγείο μου αλλά τον ίδιο σας τον εαυτό. Κι αφήστε εμάς να κάνουμε τη δουλειά μας όπως γνωρίζουμε καλύτερα. 

Κι αφού δεν είστε μέρος της λύσης, μη γίνεστε  τουλάχιστον μέρος του προβλήματος.

Με εκτίμηση,

Μαρία Χατζηπαναγιώτου

Νηπιαγωγός Πυθαγορείου

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ!

ΑΜΕΑ - ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ- ΤΑ ΝΗΠΙΑ ΠΑΡΕΜΒΑΙΝΟΥΝ...

Η συζήτηση ξεκίνησε σήμερα με το βιβλίο του Ανδρικόπουλου: "Δυο παπούτσια με καρότσι". Δυστυχώς το χωριό μας αλλά και το νησί μας γενικότερα δε φημίζεται για την προσβασιμότητά του. Είχαμε πολλά να πούμε και να σκεφτούμε.

Με ενοχλεί τρομερά όταν παρκάρουν όπου βρουν, μπλοκάροντας τα πεζοδρόμια, την προσβασιμότητά τους αλλά και τις αναπηρικές θέσεις. Εμπνεύστηκα από τα γνωστά αυτοκόλλητα των streetpanthers (είμαι γάιδαρος, παρκάρω όπου θέλω) κι είπα να αντιδράσουμε κι εμείς στο νηπιαγωγείο σε αυτό το απαράδεκτο φαινόμενο, με το δικό μας τρόπο. 

Έτσι κι εγώ έφτιαξα τα παρακάτω φύλλα που θα πάρουν τα παιδιά στο σπίτι κι αν θέλουν και το κρίνουν σωστό θα μπορούν να τα κόψουν και να τα αφήσουν (όχι κολλήσουν) σε παρόμοια κατάσταση.

Έφτιαξα κι ένα αφισσάκι και 2 φύλλα εργασίας, ένα πιο εύκολο κι ένα λίγο πιο δύσκολο, αναλόγως την ηλικία και την εποχή που  κάνουμε το θέμα.

Ένα πετυχημένο φύλλο εργασίας όσον αφορά την προσβασιμότητα έχει και η Μυρτώ στα προσχολικά. Επίσης στο Περί νηπιαγωγών  η Μαρίνα έχει μια εξαιρετική ανάρτηση με το "Η Αργυρώ γελάει", πάνω στο οποίο η Τάνια έφτιαξε φύλλα εργασίας.

ΚΑΨΤΕ ΤΙΣ ΝΗΠΙΑΓΩΓΟΥΣ!

Τα τελευταία 13 χρόνια  δουλεύω στο Πυθαγόρειο. 

ΦΤΑΙΩ:

• που όσα κτίρια και να πήγαμε δεν ήταν κατάλληλα
• φταίω γιατί στο κτίριο που είμαστε τώρα (χωρίς να το έχω  διαλέξει) πλημμυρίζουμε όποτε βρέχει
• φταίω που στο επόμενο που θέλουν να μας πάνε δεν θεωρείται κατάλληλο από κάποιους γονείς
• φταίω που τόσο καιρό δεν έχουμε μετακομίσει
• φταίω που έχασε ο δήμος τα μισά λεφτά της χρηματοδότησης για τις εργασίες στο νέο κτίριο
• φταίω που θα έχουμε παλι πρόβλημα με τη θέρμανση, οπότε φταίω και για την υγρασία στο χώρο
• φταίω που τόσα χρόνια πριν δε δούλευε το ολοήμερο
• φταίω που δουλεύει το ολοήμερο αλλά κληρώθηκαν προνήπια και έμειναν εκτός
• φταίω που κάποια προνήπια πάνε παιδικό και πληρώνουν σύτισση
• φταίω που το ολοήμερο δε σχολάει στις 2, όπως βολεύει
• φταίω που το νηπιαγωγείο δεν είναι ολονύκτιο και δεν τα κρατάω και το βράδυ
• φταίω που αντιμετωπίζω ώς ίσα τα παιδάκια που οι γονείς τους πληρώνουν φόρους με τα "άλλα", που οι γονείς τους δεν πληρώνουν φόρους
• φταίω γιατί κάνω πολλά στο σχολείο και κουράζονται
• φταίω γιατί δεν κάνω πολλά στο σχολείο και δεν μαθαίνουν τίποτα
• φταίω γιατί παλιά ζητούσα υλικά 
• φταίω γιατί φέτος δεν ζήτησα υλικά και τι πράγματα θα κάνουμε
• φταίω γιατί ζητάω να τρώνε υγιεινά στο σχολείο και δεν έχουν συνηθίσει
• φταίω που δεν είμαι αρκετά αυστηρή όσον αφορά την υγιεινή διατροφή στο σχολείο και τα άλλα παιδιά ζηλεύουν
• φταίω που δεν έχουμε τρίτη συνάδελφο στο σχολείο
• φταίω που έχουν κλείσει 5 νηπιαγωγεία στο νησί
• φταίω γιατί δε βγάζω τα παιδιά διάλειμμα όταν εχει νερά η αυλή και γλιστράει
• φταίω γιατί βγάζω τα παιδιά διάλειμμα όταν έχει νερά η αυλή και γλιστράει
• φταίω γιατί κάνω γιορτή με εκπαιδευτικό περιεχόμενο
• φταίω γιατί κάνω γιορτή χωρίς εκπαιδευτικό περιεχόμενο και κουράζονται τα παιδιά
• φταίω γιατί είμαι προϊσταμένη
• φταίω κι ας παραιτήθηκα από προϊσταμένη φέτος
• φταίω γιατί είμαι τεμπέλα εκπαιδευτικός και απεργώ
• φταίω γιατί δεν αγωνίζομαι για το σχολείο και δεν απεργώ
• φταίω γιατί υπολειτουργεί το ελληνικό σχολείο
• φταίω για την τρύπα του όζοντος
• και νομίζω πως τελικά φταίω και για το προπατορικό αμάρτημα, μια που δεν μπορεί, η Εύα που εξηπάτησε τον Αδάμ θα ήταν νηπιαγωγός, δασκάλα ή καθηγήτρια! 

Προτείνω λοιπόν, όπως καίμε τον Ιούδα το Πάσχα, να κάψουμε τις νηπιαγωγούς στη μέση της πλατείας και έτσι πια να μην έχουμε κανένα πρόβλημα στο χωριό αλλά και πανελληνίως, γιατί δεν μπορεί, εμείς φταίμε και για την οικονομική κρίση!

Μια σκέψη μόνο, παραφράζοντας τον Καβάφη: "...και τώρα τι θα κάνουμε χωρίς τους βαρβάρους; Ήταν αυτοί μια κάποια λύση...".

ΒΡΑΒΕΙΑ ΝΗΠΙΑΓΩΓΙΚΗΣ ΜΟΥΡΛΙΑΣ!

Επειδή νιώθω θλίψη και απογοήτευση με διάφορα που συμβαίνουν στο νηπιαγωγείο μου (άσχετα μαθημάτων), με το κτιριακό, με τη θέρμανση, με τα ανόητα κουτσομπολιά του μικρού χωριού (συμβουλή στις νεότερες: αν μπορείτε, ποτέ μη μένετε εκεί που δουλεύετε!) αποφάσισα να αντιδράσω δημιουργικά!

Θα κάνω απονομή βραβείων νηπιαγωγικής μούρλιας, ως ένδειξη στήριξης σε όλες τις συναδέρφους αλλά κυρίως σε εκείνες που τολμούν να εκτίθενται με λίγη δόση δημιουργικής τρέλας! 

Αυτό λοιπόν το βραβείο το απονέμω στις εξής συναδέλφους, χωρίς ιδιαίτερη σειρά:

• Στη Σέβα http://sevarosenew.blogspot.gr/ γιατί τολμά να ντύνεται πιγκουίνος (και όχι μόνο) μέσα στην τάξη.
• Στην Αριάδνη  http://edonipiagogeio.blogspot.gr με την περούκα της.
• Στη Δέσποινα που ντύνεται πειρατής για να κάνουν παιχνίδι θησαυρού http://blogs.sch.gr/nipchoras/ 
• Στη Μυρτώ http://pro-sxolika.blogspot.gr/ γιατί δε φοβάται να τα πει και να υποστηρίξει τις θέσεις μας.
• Στην Αναστασία Β. από Χίο, γιατί στο Διδασκαλείο Ρόδου στην παρουσίαση εργασίας στην κοινωνιολογία ντύθηκε Berstein (εγώ Labov).
•  Στην Κική http://haroumenesfatsoules.blogspot.gr/ για την τρελή της όρεξη (ειδικά με τους πιγκουίνους!!)
• Στην Κατερίνα http://paixnidokamomataa.blogspot.gr/  που παίζει και συμμετέχει με τα παιδιά της.
• Στη Στέλλα στο Μαλαγάρι, που παρά τους ψύλλους στο νηπιαγωγείο, ντύνεται Τουρτούρι  και τους κάνει όμορφα πράγματα
• Και σε όλες τις συναδέλφους, που κατά καιρούς προσπαθούν να τους τσακίσουν το ηθικό!!! Κρατάτε γερά!

Μοιράστε το κορίτσια! Ελάτε να στηρίξουμε η μία την άλλη, γιατί κανείς δε μπορεί να το κάνει καλύτερα από εμάς!

 

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ - ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΑΪΤΗΣ

• Αφού ασχοληθήκαμε με την ποίηση ξαναγυρίσαμε στη γνωριμία μας με τους ζωγράφους. Με αφορμή το Πολυτεχνείο διάλεξα έναν πίνακα του Γιάννη Γαΐτη, τον οποίο ζωγράφισε το 1967 και λέγεται η "δολοφονία της ειρήνης". Συζητήσαμε για τον πίνακα. Οι συμβολισμοί ξεκάθαροι.
• Φτιάξαμε τον πίνακα ομαδικά σε μεγάλο παζλ (με την τεχνική της αφίσας).

 

• Ο Πολύφημος μας θύμισε πάλι τον δικτάτορα που διατάζει.

 

• Είδαμε κι άλλους πίνακες του Γαΐτη σχετικούς ή μη με τη δικτατορία. Συζητήσαμε γι' αυτούς και ψάξαμε να βρούμε τι είναι αυτό που χαρακτηρίζει έναν πίνακα του Γαΐτη. Η απάντηση: τα ανθρωπάκια! Μάλιστα ένα νήπιο θυμήθηκε το γλυπτό "Μαζικές μεταφορές" που είχαμε δει όταν αναφερθήκαμε στην εθνική γλυπτοθήκη με αφορμή τον Χαλεπά. (βλ. http://pythagoreionip.blogspot.gr/2012/11/blog-post_8.html και http://www.youtube.com/watch?v=MDcukl46hRs.
• Παρατηρήσαμε τη σωματική τους στάση. Είναι άκαμπτη, συνήθως είναι στο πλάι, άλλοτε μπροστά κι άλλοτε με γυρισμένη την πλάτη. Τη μιμηθήκαμε.
• Παρατηρήσαμε τη διαφορά απεικόνισης αντρών και γυναικών, τα χρώματα που επιλέγει ο ζωγράφος, τον τρόπο που είναι ντυμένα τα ανθρωπάκια και φανταστήκαμε που μπορεί να μένουν.  

•  Περισσότερες πληροφορίες για τον Γαΐτη στο http://www.nationalgallery.gr/site/content.php?artwork_id=61175 
•  Επίσης υπάρχει ένα σύντομο βίντεο για τα ανθρωπάκια του στο http://www.youtube.com/watch?v=sSy_ku818kc

• Έκαναν το γνωστό πλέον σε αυτά φύλλο εργασίας με μεγάλη ευκολία, αφού έχουν εξοικειωθεί.

• Έπαιξαν με τους πίνακες ως παζλ (μάλιστα στο δεύτερο ένα νήπιο παρατήρησε ότι είναι μια κομμένη ελληνική σημαία!).

• Έκαναν εικαστικές παρεμβάσεις σε αυτούς, όπως είδαν σε κάποιους από τους πίνακες.

 

 

• Τέλος, φτιάξαμε την Ελλάδα με τα αρχαία, τα νησιά, τα δελφίνια και τα καλά και κακά ανθρωπάκια του Γαΐτη.

 

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ - ΕΛΥΤΗΣ "ΕΝΑ ΤΟ ΧΕΛΙΔΟΝΙ"

Με αφορμή την επέτειο του Πολυτεχνείου  ασχοληθήκαμε φέτος με δύο αγαπημένα μελοποιημένα (από τον Θεοδωράκη) ποιήματα: α) "Ένα το χελιδόνι" του Ελύτη, β) "Κουβέντα με ένα λουλούδι" του Ρίτσου.

ΕΛΥΤΗΣ - ΕΝΑ ΤΟ ΧΕΛΙΔΟΝΙ

• Δούλεψα με τον τρόπο που έκανα και πέρσι (δες ανάρτηση Διδασκαλία ποίησης).

• Έτσι λοιπόν τα παιδιά δεν άκουσαν ούτε το ποίημα, ούτε το τραγούδι στην αρχή. 
• Αντίθετα τράβηξαν από ένα κουτί εικόνες-λέξεις παρμένες από το ποίημα "Ένα το χελιδόνι" και έκαναν τις δικές τους προτάσεις - σχέσεις ώστε να βγει ένα δικό τους ποίημα.  

 

• Το κατέγραψα μπροστά τους και τα παιδιά το εικονοποίησαν. (Φωτογραφίες και φύλλα εργασίας στο τέλος).

• Μου άρεσε τόσο πολύ το αποτέλεσμα που το έκανα κολάζ σε μεγάλο χαρτόνι. Τα παιδιά το διακόσμησαν.

•  Επειδή είδα ότι το αναπαρήγαγαν προφορικά, βρήκα την ευκαιρία κι έφτιαξα κινητές καρτέλες ώστε να μπορούν να τις βρίσκουν και να τις ταυτολογούν στις ελεύθερες δραστηριότητες, στη γωνιά της ανάγνωσης.

• Έπειτα τους πρότεινα να ακούσουν τι έγραψε ο ποιητής Οδυσσέας Ελύτης με τις ίδιες λέξεις. 
• Ακούνε το ποίημα και μετά το τραγούδι. Μαθαίνουμε το τραγούδι για τη γιορτή και παρακολουθούμε απόσπασμα από συναυλία του Θεοδωράκη με αυτό το τραγούδι στη διεύθυνση: http://www.youtube.com/watch?v=_QVbC0ZeKu4
• Το συγκρίνουμε με το δικό τους: τι λέει εκείνο, σε τι αναφέρεται του Ελύτη. Συζητάμε  για το δεύτερο και κάνουμε αναγωγές στον πόλεμο του 1940 και στο Πολυτεχνείο (το "Άξιον Εστί" δε γράφτηκε για το Πολυτεχνείο αλλά έχει συνδεθεί έντονα με αυτό).
•  Ο στόχος ήταν και να τα δραματοποιήσουμε αλλά δεν προλάβαμε.

Όσον αφορά γενικότερα το Πολυτεχνείο, χρησιμοποίησα το βιβλίο με φωτογραφικό υλικό του Γιάννη Φάτση, εκδόσεις Καστανιώτης.

• Με αφορμή τη φωτογραφία των φοιτητών στην ταράτσα με τη λέξη "ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ" κάναμε τα εξής:
• γράψαμε το δικό μας σύνθημα. (π.χ. "Τρέχουμε για να μη μας σκοτώσουν!"

•  Τους μοίρασα σε 2 ομάδες και η καθεμιά έπρεπε να συνθέσει τη λέξη ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ.

• Διαβάσαμε την υπέροχη "Κυρά Δημοκρατία" και κάναμε τα  φύλλα εργασίας.

 ΑΛΛΕΣ  ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

• Ενδιαφέροντα φύλλα εργασίας για το Πολυτεχνείο βρήκα στο ιστολόγιο της Σουλτάνας Μάνεση: http://taniamanesi-kourou.blogspot.gr. 
• Πολύ ενδιαφέρουσες προσεγγίσεις βρήκα στα εξής ιστολόγια:
•   προσχολικα
  Τα γεγονότα του Πολυτεχνείου μέσα από τους ήχους.
•   Χαρουμενες φατσουλες στο νηπιαγωγειο
  Η ΚΥΡΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ 
• παιχνιδοκαμώματα στου νηπ/γειου τα δρώμενα
  η κυρά Δημοκρατία....  
• Πάω στο 1o Νηπι@γωγείο Νέας Φώκαιας ΒΙΝΤΕΟ-ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΕΤΕΙΟ ΤΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ
• ΠΕΡΙ... ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ
  ΕΔΩ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ

Είμαι σίγουρη ότι υπάρχουν κι άλλες αναρτήσεις που αυτή τη στιγμή δε βρήκα ή δε θυμάμαι. Γίνονται υπέροχα πράγματα στον πλανήτη του Νηπιαγωγείου!

28 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ - ΕΠΟΠΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Μια ιδέα που μου ήρθε ψάχνοντας υλικό για την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου (εκτός από τις πολύ όμορφες και συγκινητικές προτάσεις των περισσότερων συναδέλφων) είναι η ταινία "Το ξυπόλητο τάγμα", του 1954 του Γκρεγκ Τάλλας. Πρόκειται για την αληθινή ιστορία 160 παιδιών.

Φυσικά δε μιλάω για ολόκληρη την ταινία αλλά για ένα μικρό απόσπασμα που ανακάλυψα στο διαδίκτυο και σκοπεύω να το δείξω σαν ερέθισμα προς συζήτηση με τα παιδιά. Αυτό που μου άρεσε είναι ότι τα παιδιά μπορούν να ταυτιστούν περισσότερο  με ένα άλλο παιδί παρά με έναν ενήλικα. Γι' αυτό και θα τους το δείξω. Μπορείτε να το βρείτε στον παρακάτω σύνδεσμο:

ΞΥΠΟΛΗΤΟ ΤΑΓΜΑ - YouTube

 

 

ΒΙΒΛΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ 28η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ

Σας παρουσιάζω τα αγαπημένα μου βιβλία για την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου. Τα βάζω με σειρά προτίμησης. Ειδικά το πρώτο είναι ιδιαίτερα εύχρηστο  και έχω δει πολλή θετική αντίδραση από τα παιδιά γιατί είναι απλό και κατανοητό.

1. "Οι μεγάλοι παίζουν τον πόλεμο. Γιατί;" του Νικολάι Πόποφ σε μετάφραση των Κριεζή-Γαϊτάνου, εκδόσεις ΑΜΜΟΣ.

2. "Όταν οι καμπάνες σταμάτησαν τον πόλεμο" των Ροντάρι - Πεφ, εκδόσεις ΑΓΚΥΡΑ.

3. "Ο εχθρός" των Καλί - Μπλοκ, εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗΣ. Το συγκεκριμένο είναι λίγο δύσκολο αλλά μπορούμε να το επεξεργαστούμε μέσα στην τάξη.

4. "Φαντάσου την ειρήνη" του Βλαντιμίρ Ραντούνσκι για τη UNICEF, εκδόσεις ΝΙΚΑΣ

 5. "Η βόμβα και ο στρατηγός" των Έκο - Καρμί, εκδόσεις ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ. Αυτό δεν το έχω δουλέψει ακόμα στο σχολείο αλλά σκοπεύω να το δοκιμάσω φέτος να δω πως θα πάει.

Πειράματα Ελευθερίας στο Νηπιαγωγείο Πυθαγορείου

«Ελεύθερη δράση είναι μόνο η δράση που μ’ αυτήν ο άνθρωπος αλλάζει τον κόσμο και τον εαυτό του.» (Φρέιρε, 1977, σ.169). «Η παιδαγωγική επέμβαση ή λειτουργεί ως όργανο για να διευκολύνει την αφομοίωση της νέας γενιάς μέσα στη λογική του τρέχοντος συστήματος και στην προσαρμογή σ’ αυτό, ή γίνεται «άσκηση ελευθερίας»».(Γέρου, Φρέιρε, 1976, σ. 17).

Στόχος αυτής της παρουσίασης είναι να δείξουμε πως μπορεί να εφαρμοστεί η κατά Φρέιρε προβληματίζουσα εκπαίδευση στο Νηπιαγωγείο βασισμένη στα έργα και τις εκπαιδευτικές προτάσεις των Πάουλο Φρέιρε, Αουγκούστο Μποάλ και Λάκη Κουρετζή.

Η παρουσίαση αυτή απαρτίζεται από:

·         σύντομη παρουσίαση της πρακτικής του θεάτρου του καταπιεσμένου του Μποάλ όπως εφαρμόστηκε από την Ομάδα Αντικαταπιεστικών Θεατρικών Δρώμενων του Κέντρου Ψυχοκοινωνικών Προσεγγίσεων

·     παρουσίαση της εφαρμογής των στο Νηπιαγωγείο Πυθαγορείου τα σχολικά έτη 2002-2003 και 2005-2006  

Η θεωρία του Φρέιρε είναι πολύ ενδιαφέρουσα όμως πιο ενδιαφέρουσα είναι η εφαρμογή της στη σύγχρονη παιδαγωγική πραγματικότητα. Εδώ συνδράμουν ο Augusto Boal  με το «θέατρο του καταπιεσμένου», ο Λάκης Κουρετζής με το «θεατρικό παιχνίδι» και ο Moreno με το «ψυχόδραμα» και το “role-playing”.

 

Μία πρόταση λοιπόν, την οποία εφαρμόσαμε (από το 1996 έως το 1999) με την Ομάδα θεατρικών αντικαταπιεστικών δρώμενων  του Κέντρου Ψυχοκοινωνικών Προσεγγίσεων, υπό την εκπαίδευση και εμψύχωση της κυρίας Έρσης  Ζαράγκαλη,  είναι η εξής:

• Επιλέγαμε μία καταπίεση που μας ενδιέφερε όπως: Α.Μ.Ε.Α., HIV, μετανάστες, ουσιοεξάρτηση, Γ’ ηλικία κι άλλα.
• Μιλούσαμε για τα όποια βιώματά μας σε σχέση με το θέμα που επιλέξαμε.
• Καλούσαμε απλούς ανθρώπους, φορείς ή ειδικούς να μας επισκεφθούν και να μας μιλήσουν, να μας ενημερώσουν, να μας εκπαιδεύσουν. Έτσι είχαμε την τύχη να γνωριστούμε με πολλούς πολιτικούς και οικονομικούς μετανάστες (τούρκους, κούρδους, σύριους, αλβανούς κ.ά.) στη «Γέφυρα», πολιτιστικό στέκι των λαών της Ανατολής και στο βιβλιοπωλείο Adebaran. Βρεθήκαμε με τα παιδιά από τη «Στροφή», μας μίλησαν η κ. Μαλικιώση-Λοΐζου  (Γ’ ηλικία), η κ. Λία Καζαλόττι (ναρκωτικά), ο κ. Λύο Καλοβυρνάς (Κέντρο Ζωής και Έμπνευσης, HIV), η κ. Ειρήνη Ζαχαρά (Τηλεκέντρο, Α.Μ.Ε.Α) και πολλοί άλλοι. Το σημαντικό είναι ότι όλα αυτά τα δρώντα πρόσωπα μας μίλησαν και για προσωπικά τους βιώματα.
• Η θεατρική ομάδα αντικαταπιεστικών δρώμενων ξαναβρίσκονταν και καλούνταν να παίξει και να αυτοσχεδιάσει  πάνω σε οποιαδήποτε βιώματα καταπίεσης που άκουσε ή έζησε. Στις πρόβες όλοι πέρναγαν  από όλους τους ρόλους, και του καταπιεστή και του καταπιεζόμενου αλλά και του θεατή που καλείται να μπει μέσα στο δρώμενο (τη δεύτερη φορά που παίζεται) και να λύσει την καταπίεση ή να αλλάξει ό,τι δεν του άρεσε.
• Στη συνέχεια η ομάδα πήγαινε σε διάφορους χώρους, είτε αυτούς τα μέλη των οποίων είχαμε καλέσει (όπως: το Στέκι των μεταναστών, Στροφή, Κέντρο Ζωής και Έμπνευσης κ.ά.), στο Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ του Δήμου Βύρωνα αλλά και στο δικό μας χώρο, και παίζαμε τα θεατρικά δρώμενα. Τα παρουσιάζαμε δύο φορές. Τη δεύτερη φορά οι θεατές έπαυαν να είναι θεατές και όποιος ήθελε, όποια στιγμή ήθελε σταματούσε τη δράση, έβγαζε έξω τον «ηθοποιό» και έπαιρνε το ρόλο του κι άλλαζε όλη την πλοκή.
• Στο τέλος υπήρχε συζήτηση με το τους θεατές για τα βιώματα, τους προβληματισμούς ή τις διαφωνίες τους.

 ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΟΥ

            Έχοντας στις προσωπικές μας αποσκευές τη θεωρία, την εμπειρία και τον πλούτο  του θεάτρου του καταπιεσμένου, την εμπειρία σεμιναρίων Θεατρικού Παιχνιδιού με τον Λάκη Κουρετζή, αλλά και τη λαχτάρα για προβληματίζουσα εκπαίδευση δοκιμάσαμε  να εφαρμόσουμε ψήγματα αυτών των βιωμάτων στα νήπια.

Α. ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004

            Με θέμα τη φωτιά και το δάσος προσκαλέσαμε στο Νηπιαγωγείο Πυθαγορείου το Σύλλογο Εθελοντών Πυροσβεστών Πυθαγορείου (Σ.Ε.Π.Π.) να μας μιλήσει και να μας ενημερώσει για τη δασοπυρόσβεση. Με νωπές ακόμα τις μνήμες των ενηλίκων από τις πυρκαγιές του 2000 (που έκαναν μεγάλες καταστροφές στο νησί) τα παιδιά είχαν και από το σπίτι τους ακούσματα βιωμάτων, συγγενείς ή γνωστούς που συμμετείχαν  στις κατασβέσεις και τα οποία είχαμε συζητήσει στην τάξη.

        
             Μετά την επίσκεψη του Σ.Ε.Π.Π., τα παιδιά ήταν ενθουσιασμένα. Σ’ ένα καταιγισμό ιδεών του πώς να ευχαριστήσουμε τους εθελοντές αρχίσαμε να συζητάμε για τα συναισθήματα των πυροσβεστών. Συνεχίσαμε για τα συναισθήματα των ζώων που έχαναν τη φωλιά τους, για τα λουλούδια και τα δέντρα που καίγονταν αλλά και τα συναισθήματα του εμπρηστή (με δική μας ερώτηση το τελευταίο). Εννοείται πως ήταν ο κακός της υπόθεσης στην αρχή. Δοκιμάσαμε λοιπόν, σε πρωτόγονη μορφή το «θέατρο των συναισθημάτων» (δική μας ορολογία), με στόχο να κατανοήσουμε κάποια συναισθήματα. Όλα τα παιδιά πέρασαν από όλους τους ρόλους. Ακόμα και του εμπρηστή. Αποτέλεσμα αυτού ήταν η ενσυναίσθηση. Μπήκαν στη θέση του άλλου. Ειδικά ο εμπρηστής από κακός μετατράπηκε σε απρόσεκτος κι απερίσκεπτος. Και τα ζώα από «θύματα» μετατράπηκαν σε υπερασπιστές του χώρου τους.

            Τελικά όλη αυτή η προσπάθεια παρουσιάστηκε προς τιμήν  του Σ.Ε.Π.Π. αντί για χριστουγεννιάτικη γιορτή, με μία γκεστ εμφάνιση του Αϊ Βασίλη στο φλεγόμενο δάσος και με τον ποπό του να παίρνει φωτιά.

            Έκτοτε τα περισσότερα από αυτά τα παιδιά, που σήμερα πηγαίνουν στην Α’ γυμνασίου, δείχνουν μία ιδιαίτερη ευαισθησία για το περιβάλλον κι αυτό  φαίνεται από τη συμμετοχή τους σε αναδασώσεις και καθαρισμούς παραλιών που οργανώνει ο Σ.Ε.Π.Π. αλλά και στο ίδιο το παιδικό πρόγραμμα εκπαίδευσης που διαθέτει ο Σύλλογος.

 

Β. ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2005-2006

            Ταυτότητα, αυτοεκτίμηση και συναισθήματα, τα δουλεύουμε κάθε χρόνο στο Νηπιαγωγείο Πυθαγορείου. Αυτή τη χρονιά επιπλέον συμμετείχαμε και σε μία σύμπραξη με άλλα εννέα νηπιαγωγεία του νομού Σάμου με θέμα τα συναισθήματα και τίτλο «Μοιράζομαι άρα υπάρχω», με την υποστήριξη του τμήματος Αγωγής Υγείας του Γραφείου Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Σάμου και του «Φάρου», κέντρου πρόληψης κατά των ναρκωτικών (υπό την αιγίδα του Ο.ΚΑ.ΝΑ.).

            Χρησιμοποιήσαμε το «θέατρο των συναισθημάτων» ως μία από τις μεθόδους προσέγγισης του θέματος. Απομονώνοντας ένα συναίσθημα τη φορά, μοιραζόμασταν βιώματα και εμπειρίες, σχολικές και εξωσχολικές. Τα παιδιά χωρίζονταν σε τριάδες, αργότερα σε τετράδες και στο τέλος σε πεντάδες (22 νήπια) και καλούνταν να παρουσιάσουν όποιο βίωμα ήθελαν κάνοντας μόνα τους αυτοσχεδιασμούς και πειραματιζόμενα όλα με την έκφραση του συγκεκριμένου συναισθήματος (εννοείται ότι προηγούνταν πολλές ασκήσεις έκφρασης και θεατρικού παιχνιδιού). Τα παιδιά ενθουσιάστηκαν κι άρχισαν να δίνουν ιδέες για θέματα, για συναισθήματα, για το στήσιμο μιας αυλαίας, για το πώς μπορούμε να μοιραστούμε όλο αυτό που ζούσαμε με άλλους, να τους μάθουμε πώς να μην καταπιέζουν συναισθήματα, πώς να εκτονώνονται και πώς να τα εκφράζουν. Και η πρόταση ήρθε! «Να το πούμε στους γονείς! Πώς να το πούμε στους γονείς; Να τους δείξουμε το θέατρο. Εντάξει αλλά τι θα μάθουν έτσι; Να τους μάθουμε για τα συναισθήματα. Να τους τα ζωγραφίσουμε… να τους βάλουμε να τα ζωγραφίσουν, … να τους κάνουμε μάθημα!» Κι έτσι γεννήθηκε  το «σχολείο γονέων», ένα μονοήμερο εργαστήρι όπου τα παιδιά έγιναν δάσκαλοι και οι γονείς μαθητές.

• Μετά από ψηφοφορία τα παιδιά αποφάσισαν πως και οι γονείς μπορούν να κάτσουν κάτω όπως αυτά.
• Αρνήθηκαν τις φωτογραφικές μηχανές που σιχαίνονται να τα τυφλώνουν την ώρα που παρουσιάζουν κάτι (τα παρακάλεσα για τη μία μηχανή μόνο ώστε να έχουμε ντοκουμέντα και μία μόνο κάμερα, και τα δύο πολύ διακριτικά).
• Τα παιδιά προετοίμαζαν το εργαστήρι τους περίπου ένα μήνα. Έφτιαξαν και τετράδια για τους γονείς τους και αστέρια επιβράβευσης. Βρήκαν λιτά σκηνικά και αξεσουάρ για τα δρώμενα και τους ρόλους τους. Η δική μας η θέση και στάση ήταν κυρίως υποστηρικτική, διευκολυντική  και εμψυχωτική.

• Τα παιδιά μετά από δική τους διαλογή παρουσίασαν, η κάθε ομάδα, από ένα δρώμενο με συγκεκριμένο συναίσθημα στους μαθητές τους, που κλήθηκαν να κάτσουν φρόνιμοι.
• Όταν ολοκληρωνόταν το δρώμενο, η κάθε ομάδα ήταν υπεύθυνη να μιλήσει με τους γονείς και να τους απευθύνει ερωτήσεις του τύπου: «Πες μου μια φορά που ένιωσες αυτό το συναίσθημα», «Πώς το έδειξες;» κι άλλα. Σημείωση: Καθαρά για τη συναισθηματική προστασία όλων των συμμετεχόντων  και κυρίως των παιδιών, η μόνη παρέμβαση που κάναμε εξαρχής ήταν ότι απαγορευόταν οι γονείς να αναφερθούν σε βιώματα ή περιστατικά σε σχέση με το οποιοδήποτε παιδί. Μπορούσαν να αναφερθούν σε οποιαδήποτε άλλα βιώματα ακόμα και της παιδικής τους ηλικίας.

• Τους ζητούσαν να ζωγραφίσουν στο τετράδιό τους ένα τέτοιο βίωμα ή ένα ανθρωπάκι που να δείχνει αυτό το συναίσθημα.
• Τελειώνοντας ο κύκλος του θυμού, του φόβου, της λύπης, της ζήλειας και της χαράς, οι γονείς έκλεισαν τα μάτια τους και κάθισαν να τους κολλήσουν στο μέτωπο χρωματιστές βούλες, μία στον καθένα (εδώ παρενέβημεν και ο φροντίσαμε ώστε όλοι οι μπαμπάδες να μπουν στην ίδια ομάδα για να νιώσουν λιγότερο αμήχανα) και κλήθηκαν να βρουν τα ομόχρωμα μέλη της ομάδας τους.

• Η κάθε ομάδα γονέων με κλήρο τράβηξε και από ένα συναίσθημα. Κλήθηκε να οργανώσει και να παρουσιάσει στα παιδιά ένα μικρό δρώμενο με βάση αυτό το συναίσθημα. (Είχε προηγηθεί συγκέντρωση γονέων όπου οι γονείς ήξεραν πως δουλεύουν τα παιδιά στο σχολείο, γνώριζαν ότι θα κληθούν να συμμετάσχουν και να κάτσουν κάτω κι όλες τις άλλες προϋποθέσεις, όμως δεν γνώριζαν τον τρόπο συμμετοχής τους.
• Όσο οι γονείς προετοιμάζονταν εμείς με τα παιδιά κάναμε μια συζήτηση ανατροφοδότησης για την εξέλιξη του εργαστηρίου μέχρι εκείνη τη στιγμή.

• Η συμμετοχή των γονέων ήταν συγκινητική και τα αποτελέσματα πέραν των προσδοκιών μας, με τους μπαμπάδες να διακρίνονται για την ευαισθησία, το κέφι και τη ζωντάνια τους.

• Τα παιδιά το απόλαυσαν. Ως καλοί παιδαγωγοί παρακολούθησαν τους μαθητές – γονείς, τους χειροκρότησαν και τους επιβράβευσαν με αυτοκόλλητα αστέρια.
• Ολοκληρώσαμε με το κάθε παιδί καθισμένο στην αγκαλιά του γονέα να τραγουδάμε όλοι μαζί.

Αυτοί οι γονείς μια ευκαιρία αναζητούσαν για να έρθουν σε περισσότερο διαλογική σχέση με το παιδί τους και ανατρέποντας τα δεδομένα τους το κατάφεραν. Ήρθαν πιο κοντά ο ένας με τον άλλο. Τα παιδιά έκαναν υγιέστερη τη  σχέση με τον εαυτό τους, τους γονείς τους, τους συμμαθητές και τον περίγυρό τους. Στο σπίτι εκπαίδευαν τους γονείς όταν βρίσκονταν σε διένεξη με κάποιο από τα αδέρφια τους. Τους πρότειναν ό,τι κάνανε και στο νηπιαγωγείο με τους συμμαθητές τους, να ηρεμούν και να μιλούν και οι δύο πλευρές ακούγοντας η μία την άλλη πρόσωπο με πρόσωπο. Και στο τέλος τους ενίσχυαν κιόλας! (Τα παιδιά όλη τη χρονιά εκπαιδεύονταν στην ακρόαση).

            Πρόκειται για μία πολύ υγιή συναισθηματικά ομάδα, όπου το ένα παιδί έχει μάθει να στηρίζει το άλλο, όπου έχουν εκπαιδευτεί σε δημιουργικούς τρόπους έκφρασης και εκτόνωσης των συναισθημάτων τους και είναι μία ομάδα η οποία έχει μια σταθερή εξελικτική πορεία στο Δημοτικό, όντας πλέον στην Τετάρτη. 

 

Πιστεύεται πως όταν οι μαθητές συναποφασίζουν για τις δραστηριότητες της τάξης τότε ενδιαφέρονται περισσότερο για τη μάθηση και την επίτευξη των στόχων που έχουν θέσει. Όταν οι δραστηριότητες αντανακλούν τα ενδιαφέροντα των μαθητών τότε υπάρχει και μεγαλύτερο πνεύμα συνεργασίας μεταξύ τους και αναπτύσσονται κοινωνικές σχέσεις. Εξ’ άλλου το να μάθουν να παίρνουν αποφάσεις για την ομάδα και να σχεδιάζουν τις δραστηριότητές τους είναι ικανότητες εξίσου σημαντικές όσο και το να μάθουν ένα συγκεκριμένο μάθημα.

      «Δεν είναι, όμως, δυνατό να είσαι εκπαιδευτικός, αν δεν αγαπάς τους μαθητές σου, ακόμα κι αν καταλαβαίνεις πως η αγάπη μόνο δεν αρκεί. Δεν είναι δυνατό να είσαι εκπαιδευτικός αν δεν αγαπάς τη διδασκαλία.» (Φρέιρε, 2006: 94).

Paulo Freire

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΤΟΥ ΠΑΟΥΛΟ ΦΡΕΙΡΕ

«Η ΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΚΑΤΑΠΙΕΖΟΜΕΝΟΥ»

«Ο Φρέιρε υποστηρίζει, πως η παιδεία είναι «άσκηση ελευθερίας», δεν είναι απλή μεταβίβαση γνώσεων ή πολιτισμού. Ούτε είναι μετάδοση τεχνικών γνώσεων. Δεν είναι ακόμη αποταμίευση πληροφοριών ή δεδομένων στο μυαλό του μαθητή. Δεν είναι η «διαιώνιση των αξιών μιας δοσμένης κουλτούρας». Ούτε είναι προσπάθεια προσαρμογής στο περιβάλλον του.

Η παιδεία ως άσκηση ελευθερίας, είναι μια αληθινά γνωσιολογική κατάσταση. Στην παιδευτική διαδικασία απελευθέρωσης, ο παιδαγωγός-μαθητής και ο μαθητής-παιδαγωγός είναι και οι δύο Υποκείμενα γνώσης, μπροστά στα προς γνώση αντικείμενα. Όσοι μονοπωλούν τη σοφία, δεν ανέχονται το διάλογο. Ο διάλογος είναι απειλή για την παντοδυναμία τους» (Γέρου,  Φρέιρε, 1976, σ.19-20).

                            ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

«Η ανάγκη για την αγωγή των καταπιεζόμενων»

            Ο Φρέιρε ορίζει την καταπίεση ως εξής: «Κάθε κατάσταση στην οποία ο Α αντικειμενικά εκμεταλλεύεται τον Β ή τον εμποδίζει να αυτοεκδηλωθεί σαν υπεύθυνο  πρόσωπο» (1977: 54).

            Εξανθρωπισμός: Ο προορισμός του ανθρώπου είναι η εξανθρώπιση, μια δυνατότητα για το ατελές ον, τον άνθρωπο που είναι το μόνο ον που έχει συνείδηση της ατέλειάς του. Ο προορισμός αυτός υπονομεύεται από την καταπίεση, η οποία ενισχύει την απανθρώπιση, δηλαδή τη διαστρέβλωση του προορισμού του ανθρώπου για ανθρωπιά. Για να αναδυθεί ο καταπιεζόμενος από την απανθρώπιση, «δεν πρέπει να γίνει καταπιεστής του καταπιεστή αλλά μάλλον αποκαταστάτης της ανθρωπιάς και των δύο». (1977: 40).

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΓΩΓΗΣ:

            Με στόχο τον εξανθρωπισμό, ο Φρέιρε προτείνει την αγωγή του καταπιεζόμενου μαζί με τον ίδιο, και όχι για τον ίδιο.

            Η αγωγή ακολουθεί την εξής διαδικασία:

• Ο καταπιεζόμενος ενημερώνεται για την κατάστασή του
• με στόχο να την κατανοήσει ως πεπερασμένη (ότι μπορεί να την αλλάξει)
• και να συνειδητοποιήσει ότι συμβάλει εξαρτητικά στην ύπαρξη του καταπιεστή.

Από αυτό το στοχασμό ο Φρέιρε υποθέτει ότι θα προκύψει κατ’ ανάγκη η ένταξή του στον αγώνα για την απελευθέρωσή του. «Όσο καιρό ζουν μέσα στη δυαδικότητα, όπου το να είσαι σημαίνει να είσαι σαν, και το να είσαι σαν σημαίνει να είσαι σαν το δυνάστη, η συμβολή αυτή (στον απελευθερωτικό τους αγώνα) είναι αδύνατη.» (1977: 46) «Ένας μόνο δρόμος υπάρχει: η αλλαγή της συγκεκριμένης πραγματικότητας που γεννά τον καταπιεστή» (1977: 48) «Ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια στην πάλη για την απελευθέρωση είναι το γεγονός ότι η ίδια η καταπιεστική πραγματικότητα απορροφά εκείνους που βρίσκονται μέσα της κι έτσι πνίγει τελικά τη συνείδησή τους.» (1977: 49).

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΚΑΤΑΠΙΕΖΟΜΕΝΩΝ (1977: 62-65)

• μοιρολατρία
• οριζόντια βία (τα βάζουν με τους συντρόφους τους)
• έλξη προς το δυνάστη και τον τρόπο ζωής του (θέλουν να του μοιάσουν, να τον μιμηθούν, να τον ακολουθήσουν)
• αυτοϋποτίμηση, εσωτερίκευση της γνώμης των δυναστών γι’ αυτούς (πείθονται για την ανικανότητά τους).

Οφείλουν να κατανοήσουν την καταπίεσή τους και να συμβάλουν στην ανάπτυξη αντικαταπιεστικής πράξης.

Πρέπει να έχουν υπόψη τους οι καταπιεζόμενοι ότι καθίστανται κατ’ ανάγκη πρότυπα στον απελευθερωτικό αγώνα τους αλλά και ότι μπορούν να είναι σημαντικοί αρωγοί στην απελευθέρωση και των καταπιεστών.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΚΑΤΑΠΙΕΣΤΗ (1977: 51-58)

• Ο καταπιεστής συνήθως δεν έχει συνείδηση ότι καταπιέζει
• ξέρει όμως ότι αυτό που τον συμφέρει είναι να μείνουν οι καταπιεζόμενοι στην καταπιεστική πραγματικότητα
• ο καταπιεζόμενος για το δυνάστη θεωρείται αντικείμενο προς εκμετάλλευση και χειρισμό
• του αναγνωρίζει το δικαίωμα της επιβίωσης, μόνο και μόνο επειδή η ύπαρξή του είναι αναγκαία για την ύπαρξη του δυνάστη
• θεωρεί ότι αξίζει τόσο όσα περισσότερα έχει
• χρησιμοποιεί την επιστήμη  και την τεχνολογία για τη διατήρηση  της καταπιεστικής τάξης πραγμάτων.

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Η «τραπεζική» και η «προβληματίζουσα» αντίληψη της εκπαίδευσης.

ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

            Για τον Φρέιρε η σημερινή εκπαίδευση έχει αποταμιευτικό και αφηγηματικό χαρακτήρα.

            Ο παιδαγωγός καταθέτει γνώσεις και οι μαθητές αποστηθίζουν, αποδέχονται, καταχωρούν. Αυτή είναι η σφαίρα δράσης τους, όπου δεν παρέχεται χώρος για δημιουργικότητα, αλλαγή και γνώση, η οποία γεννιέται μόνο με την ανακάλυψη και την ξαναανακάλυψη.

            Στην «τραπεζική» εκπαίδευση η γνώση είναι ένα δώρο που χαρίζεται από τους ειδήμονες στους αδαείς. Αυτό το σύστημα της προβολής της αμάθειας, είναι χαρακτηριστικό της ιδεολογίας της καταπίεσης και συνεπώς της εξουσίας.

            Τακτικές και μέθοδοι  της τραπεζικής εκπαίδευσης που αντανακλούν την καταπιεστική κοινωνία σαν σύνολο:

·         ο εκπαιδευτικός διδάσκει και  οι μαθητές διδάσκονται

·         ο εκπαιδευτικός τα ξέρει όλα (αυθεντία) και οι μαθητές τίποτα

·         ο εκπαιδευτικός σκέφτεται ενώ οι μαθητές είναι αντικείμενα της σκέψης του

·         ο εκπαιδευτικός μιλά και οι μαθητές ακούν πειθήνια

·         ο εκπαιδευτικός εφαρμόζει πειθαρχικά μέτρα και οι μαθητές υφίστανται τα μέτρα

·         ο εκπαιδευτικός προτείνει και επιβάλλει την κρίση του και οι μαθητές συμμορφώνονται σε αυτήν

·         ο εκπαιδευτικός δρα και οι μαθητές έχουν την ψευδαίσθηση πως δουν μέσα από τη δράση του

·         ο εκπαιδευτικός καθορίζει το πρόγραμμα της διδακτέας ύλης και οι μαθητές, που δε ρωτήθηκαν γι’ αυτό, προσαρμόζονται σε αυτό

·         ο εκπαιδευτικός συγχέει την αυθεντία της γνώσης με τη δική του εκπαιδευτική αυθεντία, που την αντιπαραθέτει στην ελευθερία των μαθητών (γιατί έτσι νομίζει πως έχει εξουσία)

·         ο εκπαιδευτικός είναι το υποκείμενο της διαδικασίας της μάθησης ενώ οι μαθητές είναι απλά αντικείμενα (1977:79-80).

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΖΟΥΣΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

            Ο Φρέιρε πιστεύει ότι:

• μια απελευθερωτική παιδεία συνίσταται σε ενεργήματα γνώσης και όχι σε μεταβίβαση πληροφοριών
• η άσκηση της προβληματίζουσας εκπαίδευσης απαιτεί την άρση της μονόδρομης σχέσης εκπαιδευτικού-μαθητή
• απαιτεί τη συνεργασία και των δύο για τη σύλληψη του γνωστικού αντικειμένου
• ώστε μέσα από το διάλογο να αναδυθεί μια νέα σχέση εκπαιδευτικού-μαθητή με τους μαθητές-εκπαιδευτικούς
• στην προβληματίζουσα εκπαίδευση γίνονται από κοινού  υπεύθυνοι για μια διαδικασία στην οποία όλοι αναπτύσσονται
• η εξουσιαστική  αυθεντία εδώ δεν ευδοκιμεί. (1977: 88-91)

ΣΥΓΚΡΙΣΗ «ΤΡΑΠΕΖΙΚΗΣ» ΚΑΙ «ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΖΟΥΣΑΣ» ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

            Παίρνοντας ως παραμέτρους την πραγματικότητα, το διάλογο, την αντιμετώπιση των μαθητών, τη δημιουργικότητα και την ιστορικότητα του ανθρώπου,  Φρέιρε συγκρίνει τους δύο τύπους εκπαίδευσης.

1. ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ: η τραπεζική τη μυθοποιεί για να αποκρύψει γεγονότα που εξηγούν τον τρόπο ύπαρξης των ανθρώπων μέσα στον κόσμο ενώ η προβληματίζουσα ορίζει στον εαυτό της το καθήκον να απομυθοποιήσει την πραγματικότητα.
2. ΔΙΑΛΟΓΟΣ: η τραπεζική αντιστέκεται στο διάλογο ενώ η προβληματίζουσα τον θεωρεί απαραίτητο για τη γνωστική διαδικασία που αποκαλύπτει την πραγματικότητα
3. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΑΘΗΤΩΝ: η τραπεζική τους αντιμετωπίζει σαν αντικείμενα που θέλουν βοήθεια και η προβληματίζουσα τους κάνει κριτικούς στοχαστές
4. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ: η τραπεζική παραλύει τη δημιουργικότητα αντίθετα με την προβληματίζουσα που στηρίζεται πάνω σε αυτή
5. ΙΣΤΟΡΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ: η τραπεζική εκπαίδευση δεν αντιμετωπίζει τους ανθρώπους ως ιστορικά όντα (δεν την ενδιαφέρει η ιστορία τους, το ποιοι είναι) σε αντίθεση με την προβληματίζουσα που παίρνει την ιστορικότητα του ανθρώπου ως αφετηρία (ξεκινά από το ποιοι είναι). (1977: 93-94). 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

Ο διάλογος είναι η ουσία για μια αγωγή που επιδιώκει την ελευθερία του ανθρώπου.

            Ο διάλογος ορίζεται από τον Φρέιρε ως η συνάντηση μεταξύ ανθρώπων, με ενδιάμεσο την πραγματικότητα, για την ανακάλυψη και ονομάτιση αυτής της πραγματικότητας, κι αυτό είναι μια πράξη δημιουργίας. (1977: 102-107)

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΔΙΑΛΟΓΟΥ:

• αγάπη για τον κόσμο και τον άνθρωπο
• ταπεινοφροσύνη (να βλέπω τη δική μου αμάθεια)
• πίστη στον άνθρωπο να δημιουργεί και στον προορισμό του να γίνει πληρέστερα ανθρώπινος (συνέπεια των τριών προϋποθέσεων είναι η αμοιβαία εμπιστοσύνη)
• ελπίδα («κι αν αγωνίζομαι με ελπίδα τότε μπορώ  να περιμένω» (1977:107))
• κριτικός στοχασμός

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

Η πολιτιστική δράση: ο αντιδιάλογος – όργανο της καταπίεσης^.

 o διάλογος – όργανο της απελευθέρωσης.

     Η επανάσταση εμπεριέχει το διάλογο γιατί:

Α) είναι αυτός που την κάνει να ξεχωρίζει από το στρατιωτικό πραξικόπημα

Β) η ίδια της η νομιμότητα βρίσκεται στο διάλογο

Γ) είναι απαραίτητος γιατί ανταποκρίνεται σε μια βασική ανάγκη: οι άνθρωποι δεν μπορούν να είναι αληθινοί άνθρωποι αν δεν επικοινωνούν μεταξύ τους, αφού είναι κατεξοχήν κοινωνικά όντα.(1977:156-157)

Συστατικά στοιχεία αντιδιαλογικής δράσης και θεωρίας:

1. κατάκτηση (χρήση μύθων, εσωτερίκευση αυτών, εκμετάλλευση της άγνοιας)
2. διαίρει και βασίλευε (ψεύτικη γενναιοψυχία/φιλανθρωπία που οδηγεί στην παραπλάνηση)
3. χειραγώγηση (ενίσχυση του μύθου ότι ο καταπιεζόμενος μπορεί να μοιάσει στην ελίτ)
4. πολιτιστική εισβολή (επικράτηση της ελιτίστικης κουλτούρας :α) ως μέσο κυριαρχίας, β) ως αποτέλεσμα κυριαρχίας (1977: 169-187)

Συστατικά στοιχεία διαλογικής δράσης και θεωρίας:

1. συνεργασία ≠ κατάκτηση.  «Η συνεργασία ως χαρακτηριστικό της διαλογικής δράσης – που παρατηρείται μόνο ανάμεσα σε Υποκείμενα, που ενδέχεται να έχουν διαφορετικών επιπέδων λειτουργίες κι επομένως και ευθύνη- μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο με την επικοινωνία. Ο διάλογος, ως βασική επικοινωνία, πρέπει να είναι το βάθρο της κάθε συνεργασίας» (1977: 207) «Η διαλογική θεωρία απαιτεί να αποκαλυφθεί η πραγματικότητα. Κανένας δεν μπορεί να αποκαλύψει την πραγματικότητα για τον άλλο.. Αν και ένα Υποκείμενο μπορεί να αρχίσει την αποκάλυψη για λογαριασμό των άλλων, οι άλλοι οφείλουν κι αυτοί να γίνουν Υποκείμενα αυτής της πράξης. Η προσχώρηση του λαού γίνεται δυνατή από τη στιγμή της αποκάλυψης της πραγματικότητας και του εαυτού τους, μέσα στην αληθινή πράξη. Η προσχώρηση συμπίπτει με την εμπιστοσύνη που ο λαός αρχίζει ν’ αποκτά για τον εαυτό του και για τους επαναστάτες ηγέτες.» (1977: 208)
2. ενότητα για απελευθέρωση ≠ διαίρει και βασίλευε. «Ενώ στην αντιδιαλογική θεωρία της δράσης οι κυρίαρχοι αναγκάζονται να διαιρούν τους καταπιεζόμενους, για να μπορούν εύκολα να διατηρήσουν την κατάσταση της καταπίεσης, στη διαλογική θεωρία οι ηγέτες οφείλουν να επιδοθούν σε μια συνεχή ενωτική προσπάθεια ανάμεσα στους καταπιεζόμενους – κι ανάμεσα στους ηγέτες και στους καταπιεζόμενους-  για να πετύχουν την απελευθέρωση.» (1977: 213)
3. οργάνωση ≠ χειραγώγηση. «Στην αντιδιαλογική δράση, η χειραγώγηση αναισθητοποιεί τους ανθρώπους και διευκολύνει την υποδούλωσή τους. Στη διαλογική δράση αυτή ξεπερνιέται από την πραγματική οργάνωση. Στην αντιδιαλογική δράση, η χειραγώγηση εξυπηρετεί τους σκοπούς της κατάκτησης. Στη διαλογική δράση, η γεμάτη τόλμη και αγάπη παρουσία εξυπηρετεί τους σκοπούς της οργάνωσης. … Είναι γεγονός ότι χωρίς ηγεσία, πειθαρχία, αποφασιστικότητα και στόχους –δίχως καθήκοντα και ευθύνες – μια οργάνωση δε μπορεί να επιζήσει, και η επαναστατική δράση, κατά συνέπεια, εξασθενεί. Αυτό το γεγονός σε καμιά περίπτωση δε δικαιολογεί τη μεταχείριση των ανθρώπων ως πραγμάτων.» (1977: 219)
4. πολιτιστική σύνθεση  (ταυτότητα) ≠ εισβολή. «Η αντιδιαλογική δράση διαλαμβάνει την κατάκτηση του λαού, τη διαίρεσή του, τη χειραγώγησή του και την πολιτιστική εισβολή. Είναι υποχρεωτικά και βασικά μια δράση καταναγκαστική. Η διαλογική δράση απεναντίας καταργεί κάθε καταναγκαστικό στοιχείο. Η ανικανότητα της αντιδιαλογικής πολιτιστικής δράσης να ξεπεράσει τον καταναγκαστικό χαρακτήρα της προκύπτει από το σκοπό της: την κυριάρχηση. Η ικανότητα της διαλογικής πολιτιστικής δράσης να το κάνει αυτό βρίσκεται στον σκοπό της: την απελευθέρωση. …. Στην πολιτιστική σύνθεση, τα δρώντα πρόσωπα που έρχονται από έναν «άλλο κόσμο» στον κόσμο του λαού δεν το κάνουν αυτό ως εισβολείς. Δεν έρχονται να διδάξουν ή να μεταβιβάσουν ή να δώσουν οτιδήποτε, αλλά να μάθουν, μαζί με τον λαό, ποια η πραγματικότητα του λαού.» (1977: 222-223)

ΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

      Ο Φρέιρε δεν αναφέρεται άμεσα με ειδικό κεφάλαιο στην αγωγή του καταπιεστή όμως τονίζει ότι:

·         αν δεν υπάρχει ο καταπιεζόμενος δεν υπάρχει ο καταπιεστής γιατί εξαρτάται η ύπαρξή του από τον πρώτο

·         μόνο οι καταπιεζόμενοι είναι εκείνοι που λυτρώνοντας τον εαυτό τους μπορούν να ελευθερώσουν και τους δυνάστες τους

·         αυτό θα γίνει με την ανάδυση ενός καινούριου ανθρώπου, που δε θα είναι ούτε καταπιεζόμενος, ούτε καταπιεστής, ένας άνθρωπος που βρίσκεται στο δρόμο της απελευθέρωσης.

Όπως ο δυνάστης για να καταπιέζει χρειάζεται μία θεωρία καταπιεστικής δράσης, έτσι και οι καταπιεζόμενοι, για να γίνουν ελεύθεροι, χρειάζονται κι αυτοί μια θεωρία δράσης. (1977: 227)

            «Και αν θέλετε να εκθρονίσετε ένα Δεσπότη, φροντίστε πρώτα να καταστρέψετε το θρόνο του που είναι στημένος μέσα σας.

            Γιατί πως μπορεί ένας τύραννος να κυβερνήσει τους ελεύθερους και τους περήφανους, αν δεν υπάρχει κάποια τυραννία μέσα στην ελευθερία τους και μια ντροπή μέσα στην περηφάνια τους;

            Κι αν θέλετε να ελευθερωθείτε από μια φροντίδα και μια έγνοια, αυτή την έγνοια εσείς τη διαλέξατε πιο πολύ από όσο σας την επέβαλαν.» (Γκιμπράν, 1974:65)