Η ΠΟΡΤΟΚΑΛΕΝΙΑ - ΕΛΥΤΗΣ

1. Πήραμε τις εικόνες από την "Πορτοκαλένια" του Οδυσσέα Ελύτη από τον "Ήλιο τον πρώτο" και φτιαξαμε το δικό μας ποίημα.

ΟΙ ΑΓΓΕΛΟΙ ΦΟΒΗΘΗΚΑΝ

Είχε πιάσει φωτιά ο ουρανός

κι οι άγγελοι τρομάξανε.

Τους Είδε η Πορτοκαλένια

και πήγε να τους σώσει.

Πέταξε μαζί με τα χελιδόνια

φέρνοντας του πελαργού τον κρύσταλλο,

 χαμόγελα από κοπελιές.

Κι οι άγγελοι χαρήκανε,

 γυρίσανε στον ουρανό.

Με τα φτερά τους έσβησαν τη φωτιά,

χάρισαν δώρο στην Πορτοκαλένια

την ομορφιά του παγονιού

και τη λάμψη του σπαθιού.

2-3-12

 2. Το εικονοποιήσαμε και φτιάξαμε το δικό του ξεχωριστό βιβλιαράκι.

3. Διαβάσαμε το ποίημα του Ελύτη.

Η ΠΟΡΤΟΚΑΛΕΝΙΑ

Στον Ανδρέα Καμπά

Τόσο πολύ τη μέθυσε ο χυμός του ήλιου

Που έγειρε το κεφάλι της και δέχτηκε να γίνει

Σιγά σιγά: η μικρή Πορτοκαλένια!

Έτσι καθώς γλαυκόλαμψαν οι εφτά ουρανοί

Έτσι καθώς αγγίξαν μια φωτιά τα κρύσταλλα

Έτσι καθώς αστράψανε χελιδονοουρές

Σάστισαν πάνω οι άγγελοι και κάτω οι κοπελιές

Σάστισαν πάνω οι πελαργοί και κάτω τα παγόνια

Κι όλα μαζί συνάχτηκαν κι όλα μαζί την είδαν

Κι όλα μαζί τη φώναξαν: Πορτοκαλένια!

Οδυσσέας Ελύτης

«Ο Ήλιος ο πρώτος»

ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ - ΣΑΜΟΣ

Ο μεγάλος μας ποιητής Γιάννης Ρίτσος είναι στενά συνδεδεμένος με τη Σάμο αφού η γυναίκα του ήταν από το Καρλόβασι αλλά και ο ίδιος την εποχή της Δικτατορίας πέρασε κάποιο διάστημα στο νησί εξόριστος, σε κατ' οίκον περιορισμό.

Από την αρχή της χρονιάς έχουμε ασχοληθεί με τα έργα του Ρίτσου με αφορμή τις επετείους της 28ης Οκτωβρίου και του Πολυτεχνείου αλλά και στα πλαίσια των δραστηριοτήτων γνωριμίας των παιδιών με το νησί τους. Επιπλέον χρησιμοποιούμε ως πρωινή προσευχή το απόσπασμα από το "Πρωινό Άστρο":

 "Καλέ θεούλη εμείς είμαστε καλά.

 Κάνε Εσύ καλέ Θεούλη 

να'χουν όλα τα παιδάκια 

ένα ποταμάκι γάλα, 

μπόλικα αστεράκια, 

μπόλικα τραγούδια. 

Κάνε εσύ καλέ Θεούλη 

να΄ναι όλοι καλά".

 Όσον αφορά το σχέδιο εργασίας για την ποίηση ακολουθήσαμε την πεπατημένη οδό:

1. Παίξαμε με τις εικόνες λέξεις από το "Έχω ένα πουκάμισο" από το "Πρωϊνό Άστρο", όπου αναφέρεται στη Σάμο. Παραθέτω τις εικόνες που χρησιμοποίησα.



2. Το ποίημα που φτιάξαμε ήταν το εξής:

 

ΚΑΙ Ο ΗΛΙΟΣ ΧΑΜΟΓΕΛΑΣΕ

Ένας ευτυχισμένος Απρίλης

έχτισε τη φωλιά του στη Σάμο.

Ήταν ένα λιόγερμα

που μέσα του έκρυβε έναν άγγελο.

Είδε στα φώτα των νερών

πως κάποιος τον περίμενε.

Κι ήταν ο Μάης ο αδερφός του

που φόραγε το πέλαγος για μπλε πουκάμισο

και τον ήλιο για χρυσό σακάκι.

Του ’φερε βιολετί σταφύλια για να φάει.

Τότε χαμόγελα ακούστηκαν σε όλο το νησί μέχρι τον ήλιο, τόσα πολλά που γελάσανε όλα τα παιδιά στον κόσμο.

5-3-12

3. Τους διάβασα πως χρησιμοποίησε τις ίδιες εικόνες-λέξεις ο Γιάννης Ρίτσος.

 

Έχω ένα πουκάμισο

απ’ τα φώτα των νερών

έχω ένα χρυσό σακάκι

απ’ το λιόγερμα της Σάμος

έχω και μια δόξα

απ’ τα πρώτα σου χαμόγελα.

Τέσσερις μήνες

ο Απρίλης, ο Μάης,

ο Ιούνης, ο Ιούλης

χτίζουν τις τέσσερις γωνιές

της ψυχής μου.

Τα σταφύλια ανάβουν

κόκκινα και κίτρινα

βιολετιά, μενεξεδένια φαναράκια

και μου φέγγουν να σου γράφω

τα τραγούδια σου.

Γιάννης Ρίτσος

«Πρωινό Άστρο»

4. Με αφορμή την ποίηση του Ρίτσου ακούσαμε το "Κουβέντα με ένα λουλούδι" από το δίσκο "Τα 18 λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας" σε μουσική Θεοδωράκη με τη φωνή του Γιώργου Νταλάρα.

5. Ακούγοντας το τραγούδι παρακολουθήσαμε μια παρουσίαση διαφανειών με εικόνες αλλά και τους στίχους του τραγουδιού.

 «Κουβέντα με ένα λουλούδι»

Κυκλαδινό κυκλάμινο
στου βράχου τη σχισμάδα,
πού βρήκες χρώματα κι ανθείς,
πού μίσχο και σαλεύεις;

Μέσα στο βράχο σύναξα
το γαίμα στάλα - στάλα,
μαντήλι ρόδινο έπλεξα
κι ήλιο μαζεύω τώρα.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ

6. Μιλήσαμε για τη σχέση του Ρίτσου με το νησί μας, τους οικογενειακούς δεσμούς που τον δένουν, την εξορία, τις καθημερινές  του συνήθειες στην εξορία του εδώ. Ακόμα αναφερθήκαμε στις μάσκες που κατασκεύαζε στο εργαστήριο αγγειοπλαστικής της οικογένειας Κοντορούδα στο Καρλόβασι (υπάρχει μικρό εκθετήριο των έργων του εκεί) αλλά και για την καρέκλα στην παραλία όπου αγνάντευε το Αιγαίο και εμπνέυστηκε ίσως εκεί την "Κυρά των αμπελιών".

7. Όσο καιρό ασχοληθήκαμε με την ποίηση του Ρίτσου είχα εκτυπώσει, πλαστικοποιήσει και διακοσμήσει τις αφίσες από την κινητή έκθεση αφιέρωμα του ΕΚΕΒΙ στον ποιητή.

ΜΑΓΙΑ - ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ

Συνεχίζοντας το σχέδιο εργασίας για την ποίηση ασχοληθήκαμε με τη "Μάγια" του Ελύτη. 

1. Πάλι τα παιδιά "έπαιξαν" με τις εικόνες-λέξεις του ποιήματος μέσα από το κουτί του θησαυρού δημιουργώντας σχέσεις πριν ακούσουν το ήδη υπάρχον ποίημα. Έτσι βγήκε το επόμενο αριστούργημά τους. 

ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΤΟ ΦΩΤΕΙΝΟ ΑΣΤΕΡΙ

Είχα πάει στα βουνά.

Πήρανε φωτιά τα χέρια μου εκεί.

Έχτισα στην κορυφή τους ένα φτωχικό σπιτάκι.

Ήρθε ο χειμώνας και παίζαμε μαζί με την Πούλια.

Είδαμε 7  Μάγιες.

Η σοδειά μου πήρε χιόνι απ’ το χειμώνα.

Το χιόνι έπεσε και πάνω στα μαλλιά της Πούλιας.

Σταμάτησε πια να παίζει μαζί μου κι έφυγε.

Κι έμεινα μόνος.

1-3-12

2. Αυτή τη φορά όμως για να μη βαριούνται κινηθήκαμε διαφορετικά. Αφού το φτιάξανε το εικονοποιήσανε και φτιάξαμε ξεχωριστό βιβλιαράκι μόνο με αυτό το ποίημα.

3. Διαβάσαμε το ποίημα του Ελύτη.

Η  ΜΑΓΙΑ

Η Πούλια πόχει εφτά παιδιά

        μεσ’ απ’ τους ουρανούς περνά

Κάποτε λίγο σταματά

στο φτωχικό μου και κοιτά:

-Γεια σας τι κάνετε; Καλά;

-Καλά. Πώς είναι τα παιδιά;

- Τι να σας πω εκεί ψηλά

        τα τρώει τ’ αγιάζι κι η ερημιά

-Γι’ αυτό πικραίνεσαι Κυρά

        δε μου τα φέρνεις εδωνά;

-Ευχαριστώ μα ’ναι πολλά

        θα σου τη φάνε τη σοδειά

-Δώσε μου καν την πιο μικρή

        τη Μάγια  την αστραφτερή

-Πάρ’ τη λοιπόν κι έχε στο νου

        πως θα ’σαι ο άντρας τ’ ουρανού

Είπε. Και πριν βγάλω μιλιά

        μου την καρφώνει στα μαλλιά

Λάμπουνε γύρω τα βουνά

        τα χέρια μου βγάνουν φωτιά

Κι η Πούλια πόχει εφτά παιδιά

        φεύγει και μ’ αποχαιρετά.

Οδυσσέας Ελύτης

«Τα ρω του έρωτα»

 4. Το ακούσαμε μελοποιημένο από το Μίκη Θεοδωράκη με τη φωνή της Ντόρας Γιαννακοπούλου ("Μικρές Κυκλαδες"  Εδώ το ανέβασα με τη φωνή της Ζορμπαλά.).

 5. Τα παιδιά παρακολούθησαν μια σύντομη παρουσίαση διαφανειών πάλι με τη συνοδεία του τραγουδιού, διαβάζοντας παράλληλα και τους στίχους.

 6. Δραματοποιήσαμε το συγκεκριμένο τραγούδι. Τα παιδιά το ευχαριστήθηκαν ιδιαίτερα. Φρόντισα ώστε να περάσουν από όλους τους ρόλους.

7. Παρότι είχαμε ασχοληθεί σε άλλο σχέδιο εργασίας με το διάστημα, βρήκαμε ευκαιρία με αφορμή το ποίημα να ξαναθυμηθούμε το "Ηλιακό σύστημα", μιλήσαμε για την Πούλια και τον Αυγερινό και φτιάξαμε ένα επιτραπέζιο για τα μαθηματικά. Ο σκοπος ήταν να φτάσουν τα παιδιά από τη γη στο φεγγάρι  μετρώντας τα άστρα και χρησιμοποιώντας ένα ζάρι. Όλοι έπρεπε να φτάσουν στη σελήνη.

ΚΙΝΗΤΗ ΕΚΘΕΣΗ ΕΛΥΤΗ ΕΚΕΒΙ

Τις συγκεκριμένες εικόνες τις εκτύπωσα, τις πλαστικοποίησα και στόλισα την τάξη όσο καιρό ασχολούμασταν με τον Ελύτη.

"Το θαλασσινό τριφύλλι" - Οδυσσέας Ελύτης

Στα πλαίσια του σχεδίου εργασίας για την ποίηση παίξαμε με το θαλασσινό τριφύλλι.

1. Πάλι τα παιδιά χωρίς να ξέρουν το ποίημα ή το τραγούδι πήραν εικόνες μέσα από το κουτί του θησαυρού.

ΘΑΛΑΣΣΙΝΟ ΤΡΙΦΥΛΛΙ

2. Να το αποτέλεσμα του παιχνιδιού με τις εικόνες-λέξεις.

Στη Σάμο ήτανε τα πράσινα χαλίκια και ο ήλιος τα έκαψε όταν έβγαινε και ξημέρωνε.

Μετά ήρθε η αγάπη και είδε τα χαλίκια καμένα και τα σκοτεινά τα φύκια.

Η αγάπη βούτηξε βαθιά στο πέλαγος και είδε το θαλασσινό τριφύλλι.

Τα τελώνια αγκάλιασαν την αγάπη και ήρθανε 1000 αηδόνια να τραγουδήσουν.

Ξέφυγε ένα αηδόνι και πήγε σ’ ένα γεωργό και φύτεψε ένα φιλί.

28-2-2012

Αιμίλιος, Αχιλλέας, Έκτορας, Χρήστος

3. Ακούσαμε τι έγραψε ο Ελύτης με τις ίδιες λέξεις. Μάθαμε το τραγούδι και το ακούσαμε.

 

ΤΟ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟ ΤΡΙΦΥΛΛΙ

Μια φορά στα χίλια χρόνια

του πελάγου τα τελώνια

Μες στα σκοτεινά τα φύκια

μες στα πράσινα χαλίκια

Το φυτεύουνε και βγαίνει

πριν ο ήλιος ανατείλει

Το μαγεύουνε και βγαίνει

το θαλασσινό τριφύλλι

Κι όποιος το ’βρει δεν πεθαίνει

κι όποιος το ’βρει δεν πεθαίνει

Μια φορά στα χίλια χρόνια

κελαηδούν αλλιώς  τ’ αηδόνια

Δε γελάνε μήτε κλαίνε

μόνο λένε μόνο λένε:

-Μια φορά στα χίλια χρόνια

γίνεται η αγάπη αιώνια

Να ’χεις τύχη να ’χεις τύχη

κι η χρονιά να σου πετύχει

Κι από τ’ ουρανού τα μέρη

την αγάπη να σου φέρει

Το θαλασσινό τριφύλλι

ποιος θα βρει να μου το στείλει

Ποιος θα βρει να μου το στείλει

το θαλασσινό τριφύλλι.

Οδυσσέας Ελύτης

«Τα ρω του έρωτα»

 

  

 4. Έφτιαξα ένα μικρομάθημα με τη χρήση διαφανειών και υπερσυνδέσεων, όπου ο Νέμο (το γνωστό ψαράκι) ψάχνει να βρει τι είναι το θαλασσινό τριφύλλι. Μετά από διάφορες ερωτήσεις και συναντήσεις γνωρίζει τον ποιητή και συνομιλούν.

5. Βρήκαμε ευκαιρία και μιλήσαμε για το 1000. Τα παιδιά νόμιζαν ότι οι αριθμοί τελειώνουν στο 100 (έχουμε τον εκατοτετραγωνικό πίνακα). Μιλήσαμε και μάθαμε τις εκατοντάδες και μια πρώτη επαφή με την έννοια του απείρου.

"Μαρίνα" - Οδυσσέας Ελύτης

Στα πλαίσια του σχεδίου εργασίας για την ποίηση βασίστηκα στη διδασκαλία του αγαπητού μου δασκάλου στο Διδασκαλείο Ρόδου, του κυρίου Παπαδάτου.(Σημείωσεις στο "Διδασκαλία ποίησης"). Για να μη βαρεθούν τα παιδιά σε κάθε διδασκαλία ποιήματος είχα κάποιες δραστηριότητες διαφορετικές. Στις επόμενες αναρτήσεις θα αναφέρω και πως αλλιώς δουλέψαμε.

1. Στο κουτί του θησαυρού έβαλα τις εικόνες που παραθέτω παρακάτω. Ήταν εικόνες που θεώρησα ότι θα αρέσουν στα παιδιά και είναι κοντά στις λέξεις της "Μαρίνας". Ανάλογα με τον αριθμό των παιδιών, ο καθένας έπαιρνε μία ή δύο εικόνες και χωρίς να έχουμε διαβάσει το ποίημα προσπαθούσαμε ή να χτίσουμε σχέσεις μεταξύ των εικόνων ή να βάλουμε την εικόνα σε μία πρόταση. Τα παιδιά ήξεραν ότι στόχος μας ήταν να φτιάξουμε ένα ποίημα χωρίς ρίμα. (Ήταν εξοικειωμένα με τη γραφή του Ελύτη από τις γιορτές της 28ης και του Πολυτεχνείου).

2. Κατέγραφα επί τόπου στον πίνακα τις προτάσεις τους. Φτιάξαμε ένα δικό μας ποίημα. 

3. Είπα στα παιδιά, για να δούμε με τις ίδιες λέξεις ο Οδυσσέας Ελύτης τί έγραψε.

4. Διάβασα τη "Μαρίνα". Την ακούσαμε μελοποιημένη από το Μίκη Θεοδωράκη με τη φωνή της Ντόρας Γιαννακοπούλου (Δίσκος: Μικρές Κυκλαδες).

5. Έκανα μια παρουσίαση στον υπολογιστή με τις ίδιες εικόνες, τους στίχους γραμμένους δίπλα και το τραγούδι να παίζει. (Βλέπε ανάρτηση ΜΑΡΙΝΑ).

ΜΑΡΙΝΑ

Δώσε μου δυόσμο να μυρίσω

λουίζα  και βασιλικό.

Μαζί μ’ αυτά να σε φιλήσω

και τι να πρωτοθυμηθώ.

Τη βρύση με τα περιστέρια

των Αρχαγγέλων το σπαθί.

Το περιβόλι με τ’ αστέρια

και το πηγάδι το βαθύ.

Τις νύχτες που σε σεργιανούσα

στην άλλη άκρη τ’ ουρανού.

Και ν’ ανεβαίνεις σε θωρούσα

σαν αδερφή του Αυγερινού.

Μαρίνα πράσινο μου αστέρι

Μαρίνα φως του Αυγερινού

Μαρίνα μου άγριο περιστέρι

και κρίνο του καλοκαιριού.

6. Έγραψα την ίδια μέρα στον υπολογιστή, εκτύπωσα και ανάρτησα το έργο τους.

 

Η ΜΑΡΙΝΑ ΚΑΙ ΤΟ ΦΩΣ ΤΟΥ ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ

Η Μαρίνα πέταξε ψηλά και χάθηκε μέσα στη νύχτα.

Είδε το πράσινο αστέρι και το φως του Αυγερινού.

Είδε τα περιβόλια και κατάλαβε ότι είναι το χωριό της.

Ήρθαν περιστέρια και φοβήθηκε.

Χάιδεψε έναν βασιλικό και μοσχοβόλησε ο τόπος.

Τότε ένα άγριο περιστέρι μύρισε το χέρι της.

Της χάρισε δυόσμο και λουΐζα που ανέβαινε ως τον ουρανό. Σκαρφάλωσε η Μαρίνα και συνάντησε τους Αρχαγγέλους που κάθονταν πάνω στ’ αστέρια στην άκρη τ’ ουρανού.

Της χάρισαν ένα κρίνο.

Όταν ξημέρωσε κατέβηκε και ήπιε νερό απ’ το πηγάδι το βαθύ.

Γλίστρησε ο κρίνος απ’ το χέρι της, έπεσε και φύτρωσε δίπλα σε μια βρύση.

29-2-12

Έκτορας, Κική, Αιμίλιος, Χριστίνα, Χρήστος, Αχιλλέας

ΜΑΡΙΝΑ

Δώσε μου ___________ να μυρίσω

__________  και _____________.

Μαζί μ’ αυτά να σε φιλήσω

και τι να πρωτοθυμηθώ.

Τη _________ με τα ______________

των _______________ το_________.

Το _____________ με τ’ __________

και το πηγάδι το βαθύ.

Τις ___________που σε σεργιανούσα

στην άλλη άκρη τ’_____________.

Και ν’ ανεβαίνεις σε θωρούσα

σαν αδερφή του______________.

Μαρίνα πράσινο μου ___________

Μαρίνα φως του ______________

Μαρίνα μου άγριο _____________

και ___________του καλοκαιριού.

ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ

Άσκηση ανάγνωσης: Κόψε και κόλλησε τις σωστές λέξεις στη σωστή σειρά ώστε να συμπληρώσεις το ποίημα του Οδυσσέα Ελύτη.

περιστέρια

βρύση

   

βασιλικό 

 

λουΐζα

δυόσμο

νύχτες

αστέρια

περιβόλι

σπαθί

Αρχαγγέλων

κρίνο

Αυγερινού

αστέρι

Αυγερινού

ουρανού

Σημ.: Ανάλογα με το επίπεδο των παιδιών είναι και ο αριθμός των λέξεων που ζητάμε στην άσκηση.